TÜBİTAK’tan alınan bilgiye göre, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve Kurumun çalışmalarıyla hazırlanan Ulusal Uzay Programı kapsamında Türkiye’nin 10 yıllık planları ve hedefleri belirlendi. ve ülkedeki kuruluşların katkıları.
Açıklanan 10 programdan ilki olan Ay Araştırma Programı, ülkeyi Ay’da varlığı olan birkaç ülkeden biri haline getirmeyi hedefliyor.
Ay Araştırma Programının ilk aşaması olan AYAP-1 kapsamında Ay’ın yörüngeden keşfedilmesi ve Ay yüzeyiyle ilk temasın sağlanması, ikinci aşamada ise Ay’a gezici iniş yapılması hedeflendi. AYAP-2 Projesi ile yüzeye yumuşak iniş yöntemiyle iniş yapıldı.
Ay Araştırma Programı’nın AYAP-1 Projesi kapsamında, Dünya’dan Ay yörüngesine ulaşıp oradan veri toplayan ve ardından Ay yüzeyiyle temas kuran bir uzay aracı geliştirilerek görev operasyonları gerçekleştirilecek. Ayrıca milli kaynaklarla geliştirilecek teknoloji, ürün, yazılım ve ekipmanların başarısıyla ülkenin sistem geliştirme konusundaki uluslararası itibarı ve zorlu görev operasyonlarını yürütme yeteneği artırılacak.
AYAP-1 kapsamında Türkiye’nin ilk “Ay” ve “Derin Uzay” misyonunun gerçekleştirilmesi ve operasyonel deneyim kazanılması hedefleniyor.
Ay yörüngesinde (Dünya’dan 400 bin kilometre uzakta) görev yapabilen ve yumuşak inişe uygun bir uzay aracının geliştirilmesi planlanıyor.
Ayrıca yerli kaynaklarla geliştirilen Hibrit Tahrik Sistemi, Ay yüzeyinden alınacak uzay tarihi, yüksek çözünürlüklü görüntüler ve bilimsel verileri (Ay’daki suyun kökeni, mini manyetosfer oluşumları, yüzey bileşenleri, yüzey sıcaklığı ve yansıma haritaları, radyasyon). İnsanlar tarafından bilgiye dönüştürülmesi planlanıyor.
Proje “Derin Uzay” araştırmalarının kapısını açacak
Proje şu anda Ulusal Uzay Programı kapsamında Ay Keşif Programı kapsamında yürütülüyor. Ancak Türkiye’deki sanayi ve akademi dünyasından pek çok paydaşın doğrudan katkısı bulunmaktadır. Bu nedenle ülkenin uzay ekosisteminin güçlenmesine de katkı sağlayacak. Bir diğer katkı ise uzay aracında yerel ve uluslararası ortaklar tarafından geliştirilen bilimsel faydalı yüklerin toplayacağı bilgilerle Türkiye’nin uzay bilimlerindeki yetkinliğinin ve uluslararası iş birliği düzeyinin artırılması olacaktır.
Ülkeye “Derin Uzay”ın kapısını açacak bu proje ile gençlerin uzay bilimi ve teknolojilerine olan ilgisi güçlenecek.
Uzay aracında son durum
Uzay aracı kapsamında “Sistem Düzeyinde Tasarım Aşaması” tamamlanmış olup, “Detaylı Tasarım (Ekipman/Modül/Bileşen Geliştirme) Aşaması” faaliyetleri yürütülmektedir.
Uzay aracında kullanılacak tüm ekipmanların görev için yeterliliği gözden geçirildi ve bazı ekipmanlar için yeterlilik modellerinin üretimine başlandı. Bu ekipmanın yeterlilik testini geçmesinin ardından uçuş modelleri üretilecek ve uzay aracına entegre edilecek.
Uzay aracı kapsamında teslimat süreleri uzun olan ekipman ve bileşenler için sözleşmeler imzalanmış olup, “Uzay Aracı Uçuş Modeli”nde kullanılacak tüm ekipmanların planlaması tamamlanmıştır.
Uzay aracını oluşturan alt sistem ve ekipmanların uçuş modelleri üretildikten sonra sistem düzeyinde entegrasyon yapılacak, ardından çevresel (titreşim, termal-vakum, elektromanyetik uyumluluk gibi) ve fonksiyonel testler gerçekleştirilecek. Tüm süreçlerin 2026 yılında tamamlanması ve aracın aynı yıl içerisinde satışa sunulması planlanıyor.
Uzay aracının tasarımları yerli
Türkiye’nin ilk ay görevi olması nedeniyle görevin başarısı her şeyden önce ön planda tutuldu ve planlar yapıldı.
Bu kapsamda yerli olarak geliştirilen ekipmanlara karar verilirken en azından prototip seviyesinde olması dikkate alındı ve yeterlilik modeli planlaması yapıldı. Ayrıca görev açısından kritik ekipmanlara yönelik “Deep Space” geçmişine sahip alternatifler de uzay aracına dahil edilerek güvenilirliği artırılarak görev başarısına katkı sağlandı.
Bazı bileşen ve ekipmanların yurt dışından temini konusunda işbirlikleri olsa da Ay misyonu ve uzay aracının tasarımları yerli olarak yapıldı. Aracın entegrasyonu, testleri ve operasyonları da Türkiye’nin kendi insan sermayesi ve altyapıları kullanılarak gerçekleştirilecek.
İlk görev (AYAP-1) kapsamında geliştirilen uzay aracı, aynı zamanda AYAP-2’de planlanan yumuşak iniş görevinin ihtiyaçları da dikkate alınarak tasarlanıyor. Ayrıca AYAP-2 kapsamındaki mobil keşif aracının, yumuşak iniş için gerekli bazı ekipman (iniş takımı gibi) ve teknolojilerle (görüntü destekli navigasyon gibi) konsept tasarım çalışmaları da yürütülüyor.
Özellikle uzayda daha aktif olabilmek adına Türkiye’ye stratejik yetenekler kazandıracak projelere odaklanırken, Dünya gözlem ve iletişim uyduları, küçük uydularla nesnelerin interneti, fırlatma sistemleri, yer kesiti, uzaktan algılama, uzay gözlem sistemleri ve bileşenleri yakın zamanda Ulusal Uzay Programı ile birlikte “Derin Uzay” adı altında fırlatılmaya başlandı. “Ay Araştırma Programı ve insanlı uzay görevleri üzerinde kapsamlı ve yoğun çalışmalar yapılıyor.
